Can Yücel'e mektup

Çok düşündüm. Sana nasıl hitap edeceğimi bile bilemedim.  Hele bu mektubu yazmak…Yaşadıklarımı anlatıp anlatmamak arasında da kaldım. Ben sana kızgındım, sinirliydim. Bırakıp gittin beni.

Biliyor musun? Babam öldü benim! Evet , benim babam öldü!

Babasız kalmak çok kötüymüş. Cemal’in dediği gibi, “Babam öldü ve ben kör oldum. Babamdan ummazdım bunu, kör oldum.” Kaç gündür ağzımda bu dizeler var. Yine sigara yaktın değil mi? Aman iç hiç söndürme. Bütün paketi bitir.

Bir sabah babam uykusundan uyanmadı. Bırakıp gitti beni. Kaç gün oldu saymadım. Saymak gerekiyormuş, yapılması gerekenler varmış. Ama günleri saymak canımı acıtıyor. Günler geçtikçe acım hafifleyecekmiş. Küfür ettin duydum seni. Bu sefer ben de küfür ediyorum bu lafı söyleyenlere ama içimden.

Babam ölünce ne anladım biliyor musun? Hayatta ben en çok babamı sevmişim. Bıyık altından gülme senin cümlelerin diye. Babasız kalınca seni daha çok düşünür oldum. Beni yine en iyi sen anlarsın Şimdi yanımda olsan. Ben, sana babamı anlatsam, sen bana babanı anlatsan. Ben omzunda ağlasam, sen  sigara içsen, sen ağlasan ben senin şarabından bir yudum alsam.

 Mektubu yazarken bir taraftan sofra hazırlıyorum. Hiçbir şeyi değiştirmedim  sen gittikten sonra. Güldüğümüz, sarhoş olduğumuz, şarkılar dinlediğimiz, söylediğimiz , pilaki yaptığımda neredeyse parmaklarını da yediğin, “kestir şu bıyıklarını, sakalını” lafını en çok söylediğim yer. Senin için pilaki yaptım, babam için beton helvaya limon sıktım. Rakıyı büyük aldım, belki dibini beraber getiririz. Ama olsun getiremesek de ben ilk kadehimi  kaldırıyorum bütün “Baba”lara.

                                                                                                                  Ömür Bayramoğlu

KIRMIZI KAZAK

Sabahları dolabından özel olarak seçiyordu kıyafetlerini, alırken olduğu gibi.  Beğenmediği, istemediği giysiyi kimse ona giydiremiyordu. Hediye olarak gelenleri de beğenmiyordu. Sadece babasının aldıkları çok güzeldi ve onlarla çok daha güzel oluyordu. Alışverişe de beraber  gitmeyi seviyordu, her istediğini aldırıyordu o zaman. Son gittiklerinde kot etek, dantelli çorap almışlardı. Kırmızı kazak beğenmişti ama onu alamamıştı, küçük gelmişti, Çok üzülmüştü ve sinirlenmişti alamadığı için. Babası söz vermişti.”Ben sana kırmızı kazak getiririm İstanbul’dan” diye.

Arabaya bindiklerinde başlamıştı yine konuşmaya.
“Kızım”
“Baba nerdesin?”
“Tam yanında”
“Seni göremiyorum ama”
“Beni göremezsin ama ver elini”
 Minik elini uzattı.
“Baba, ne güzel baba kokuyorsun, mavi gömleğin gibi. Sen niye gittin? Ben
seni çok özledim”
“Bak ben yanındayım”
“Hadi uyan uykucu” diyen annesinin sesi ile uyandı. Bu sabah ne giyeceği belliydi. Dantelli çorap, kot etek ve kırmızı kazağını giyerek odasından çıktı.
                                                                                                             Ömür Bayramoğlu

“Beni tanımıyor mu, unutmuş galiba bu amca, bana göre kırmızı kazak satmıyor? Sen daha güzelini getir de görsün gününü” demişti. Babası da gülmüştü,”Tamam getiririm görsün Mehmet Amcan gününü” diyerek elini tutmuştu. .

“Anne, yatıp kalkınca babam gelecek mi?

“Evet, gelecek”

“Bana hediye ve kırmızı kazak getirecek değil mi?

“Söz verdiyse getirir tabi ki”

Ertesi gün ve daha sonraki günlerde gelmemişti, gelememişti.  Cennete, gökyüzüne gittiğini söylüyorlardı. Söz vermişti ama sözünü tutmamıştı babası. Küsmüştü evdekilere, bu sözleri söyleyenlere ama en çok da babasına.

 Bir sabah uyandığında annesinin odasında sesler geliyordu. Anneannesi babasının kıyafetlerini torbalara dolduruyordu.

“Ne yapıyorsun, babamın kıyafetlerini neden torbalara koyuyorsun, babama mı götüreceksin?”

 “Hayır, bunun mümkün olmadığını biliyorsun, bunları ihtiyacı olanlara vereceğiz”

“Babam sana çok kızmıştır” diyerek dolabın önüne gitti ve o mavi gömleği gördü. Babasına en yakışan gömlekti o. Anneannesinden onu vermesini istedi ve aldı. Dolabına bırakıp dışarıya oynamaya çıktı.

Ertesi sabah üzerini giymek için dolabını açtığında hediye poşeti gördü.  Hemen açtı ve içinden kırmızı kazak çıktı. Koşarak sevinç içinde annesinin yanına gitti,

“Anne, bana kırmızı kazak almışsın, babamın söz verdiği ama getirmediği kazağı”

Ne cevap vereceğini bilemedi annesi. “Ben almadım, babanın İstanbul’dan gelen valizinden çıktı” sözleri döküldü ağzından.  Hiçbir şey demeden odasına gidip, paketini dolaba geri koydu.

Ama onu en çok ağlatan babasının arabasının o kötü, çirkin adamlar tarafından götürülmesiydi. Yeşil arabayla ne güzel yerlere gidiyorlardı ayrıca işten geldiğini hemen anlıyordu camdan baktığında. Koşarak merdivenlerden iniyor, kucağına atlıyordu.  Babası, kıyafetleri şimdi de arabası gitmişti.  Koşarak salona gitti, çekmecedeki fotoğrafları çıkardı. Babasının fotoğraflarını ayırmaya başladı. Herkesten önce o fotoğrafları almalıydı Sonra odasına gitti, resimleri yastığının altına koydu, mavi gömleği dolaptan çıkardı ve yatağın içinde gömleğe sarılarak ağlayarak uykuya daldı. 

                                                                               Ömür Bayramoğlu

Alman Ressam Hans Holbein’in “Ölü İsa’nın Mezarı’ndaki Bedeni” adında 1521 tarihli bir tablosu vardır. Enlemesine uzun tabloda çarmıhtan, henüz indirilmiş İsa’nın yaralar içindeki cansız bedenine bir tabutun yan kapağından bakarız.
İsa’nın kolları hala gergindir, yüzünde korkunç bir acı ifadesi vardır, fal taşı gibi açık duran gözleri yalnız kendisinin bildiği bir gerçeğe bakar gibidir. Bu cansız bedene ne bir sarılan vardır ne de onun ayaklarının dibinde ağlayan. İsa’nın acıdan kaskatı kesilmiş, parçalanmış etten, gerilmiş sinirlerden ve kandan ibaret bir cesede indirgenmiş olduğu bu resmin bizden istediği tek şey vardır: gözlerimizi doğrudan acıya dikmemiz. Anna Grigoriyevna, anılarında, Dostoyevski’yle birlikte 1867 yazında Cenevre yolu üzerinde bir müzede bu tabloyu görüşlerini anlatır. Anna tabloya bir süre baktıktan sonra orada daha fazla duramaz, başka bir salona geçer ve Dostoyevski’yi tablonun önünde yalnız bırakır. Döndüğünde Dostoyevski’yi bıraktığı yerde bulur. Gergin ve heyecanlı yüzünde, sara nöbetlerinin hemen öncesinde beliren ürküntünün aynısı bir ifade vardır. Dostoyevski Anna’ya bakar ve şöyle der:’Böyle bir tablo insanın inancını yok edebilir.’ Dostoyevski için bu tablonun çok belirgin bir anlamı vardır: Bir baba çocuğuna bunların yapılmasına nasıl izin verebilir? Eğer veriyorsa nasıl bir babadır bu? Resim Dostoyevski için çocuklara haksız yere çektirilen acıların temsilidir ve tanrısal adaletin baştan aşağı kusurlu olduğunun manifestosudur.

Sait Faik'ten cevap

Hayır, meramsız, gürültüsüz

Merhaba, merhaba.

Sizden  mektup almak beni çok mesut etti. Uzun zamandır kimseden mektup alıp, cevap yazmamıştım. Yazarlık atölyesine devam etmene memnun oldum. Bizim zamanımızda böyle okullar yoktu. Biliyor musun ben de yazmasaydım deli olacaktım. Yazdım da çok mu akıllı oldum.   Hocanız Yekta Bey’i de tebrik ederim, ben de bir süre muallimlik yapmaya çalışmıştım ama öğrencileri susturmayı başaramamıştım. Atölyede en sevdiğin yazar olarak ismimi telaffuz etmen de beni ziyadesi ile memnun etti. Mektubuna karşılık vermek, muharrirliğim ile alakalı fikirlerimi seninle paylaşmak istedim.

Mektubumda kelime sınırlaması kabul etmem, Yekta Bey söyle, gerektiği kadar kelime kullanırım.   

Bu arada adıma ödül verildiğini duymuştum. Anacığım benim vasiyetim üzerine malvarlığımı Darüşşafaka’ya bağışlamış ve adıma her yıl hikâye armağanı verilmesini şart koşmuştu. Bana da Mark Twain Cemiyeti fahri üyeliği verilmişti, dünya edebiyatına ettiğim hizmetten ötürü. Birçokları gibi ben de şaşırmıştım. Dünya edebiyatına hizmet filan etmediğimi söylememe ne hacet. Bu, üyelik verilmesi için uydurulmuş nazik bir sebepti, sanırım.  Atatürk’ten sonra benim üye olmam  benim için ne büyük şerefti. Bir milletin yetiştirdiği en büyük çocuğu ile o milletin kendi halinde bir küçük hikâyecisinin Amerika’da bir cemiyette buluşmaları küçük bir hikâyeci için ne bulunmaz şerefli bir fırsattı… Hocanızı adıma verilen ödülü alması, hikâye sever yazar olması sebebiyle tekrar kutluyorum. Bu arada sor bakalım Yekta Bey’e öykü, röportajdan daha çok para etmeye başlamış mı?

İstanbul’da yaşadığını yazmışsın.  Ben de İstanbul’da Beyoğlu  Parmakkapı’da bir oda kiralamıştım. Adaya gidemediğim, vapuru kaçırdığım zamanlar kalmak için. İstanbul çirkin İstanbul’mu, yalnızlık dolu mu her tarafta?  Burgazada’daki evin müze olarak kullanılması da yine vasiyetin neticesidir.

Türkiye’de hikâye deyince okurların aklına gelmem ve atölyelerde hikâyelerim işlenmesi de güzel. Oralardan ayrılışımdan önceki yıl “Öldükten bir on yıl sonra okunur muyum acaba,”diye sormuştum. Demek ki okunuyormuşum. Buna da memnun oldum. Ama Peter Pan sendromunun ve diğer yazdığın Homofobiğin ne olduğunu bilmiyorum. Bildiğim tek şey var o da ben,  denizi pek severim,balıkçıları da öyle. Balıkçı kahvesine gider otururum. Oraya çeşitli balıkçılar gelir, ben onlarla ahbaplık eder, kayıklarıyla denize çıkar, onları avlamaya çalışırım. Denize bakmayı, balıkları izlemeyi, martılarla konuşmayı severim. Bulutları da severim. Biliyor musun, ilk hikaye kitabımın adı  içindeki bir öykünün de adı olan “Kovada Bulut” olacaktı ama  Yaşar Nabi bu ismi beğenmedi ve öykünün de kitabında ismi “Havada Bulut” olarak değişti. Yoksul, yalnız insanları severim. Her gün bir roman, beş altı hikâye yazıyorum, kağıtsız kalemsiz. Kâğıdı kalemi elime aldığım zaman ise bir hikâyecik çıkıveriyor.  Öykülerimi düşünmeyi daha çok seviyorum. Hikâye yazmak için oturduğum hiç vaki değildir. Hikâye yazmak içimden gelmeli ve sonra oturup yazmalıyım. Hikâyelerimi ekseri herkesin arasında, bir balıkçı kahvesinde ve evimde gece yarısından sonra annem uyurken yazarım. Düşünceler aklımızda belirdikleri zaman, sınırları ve somut varlıkları olmayan, doğal olarak, o sırada hakim olmadığımız şeylerdir. Bunların öykü olabilmesi için sarf ve nahiv marifetiyle şekil verilmesi gerekir. Ancak bundan sonra o düşünceden iyi bir öykü çıkıp çıkmayacağı anlaşılabilir. Hakiki bir muharir değilim .Muhakkak kültürüm eksik. Sonra galiba ben, daha çok düşünürken iyi düşünüyorum. Ne yazarken ne de konuşurken bu meziyetimi muhafaza edemiyorum. Eskiye olan  bağlarımı ancak yeni bir dille koparabileceğime kaniim. Bu nedenle  sana cevabımda  yeni  kelimeler kullanmaya çaba sarf ettim. Muhaffak oldun mu bilmiyorum? Sen imla hatalarını düzeltmeye ben de yeni dili öğrenmeye çabalıyoruz.

Yavaş yavaş mektubumu sonlandırmak istiyorum. Yine de Yekta Bey’i kızdırmayalım. Senden tekrar  mektup almak isterim. Yeni mektubunda  senin yazma çalışmalarını, Yekta Bey’in kitaplarını ve İpekli Mendil’i de gönderirsen memnun olurum, bir de adının Ömür olduğunu yazmışsın ama ben bu mektubu bir erkek den mi, yoksa bir hanımdan mı aldım ve cevabı bir erkeğe mi, bir hanıma mı yazıyorum bilmiyorum. Belki yeni mektubunda bunu da yazarsın.

Sevgiyle,

Sait Faik

Sait Faik'e mektup

Merhaba,Size mektup yazacağım hiç aklıma gelmemişti.  Bir süredir yazarlık-okurluk atölyesine devam ediyorum. Şimdi size garip gelmiştir, bu atölyede neyin nesi diye? Yazmaya çalışan bizlere yol gösteren bir hocamız var. Araya başka bir konu sıkıştıracağım ama bunu başta belirtmek istiyorum.  Mektubuma bazen siz bazen sen  diye devam edeceğim galiba, kusura bakmayın olur mu? Karar veremiyorum, siz çok resmi geliyor,  sen diye yazınca da kendimi garip hissediyorum. Ama artık içimden geldiği gibi olacak galiba. Bir de mektup yazdığım yazar ayrıca edebiyat öğretmeni olunca imla kurallarına daha dikkat etmem gerekiyor ama benim -de ve- da’lar la bir problemim var ve öğrenmeye çalışıyorum. Atölyeye dönersem,  hocamız Yekta Kopan.  “Aşk Mutfağından Yalnızlık Tarifleri”  adlı kitabı 2002 yılında Sait Faik Hikâye Armağanı ödülünü almış, özel bir yazar.   Editörlük yaptığı kitabın ismini “İpekli Mendil” verecek ve önsözünde’ öyküler yaşadıkça bizler dünyaya daha korkusuzca dokunacağız’ diyecek kadar hikâye ve bana göre Sait Faik sevdalısı.  “İpekli Mendil “hakkında daha fazla bilgi isterdim sana ama mektubumuzda 600 kelime sınırlaması var.  Atölyede henüz ödevler üzerinden hikâyeler yazmaya çalışıyoruz. Bu haftada her birimize en sevdiğimiz yazarı sordu Yekta Bey ve hızlı bir şekilde cevap vermemizi,  sonrasında bu yazarlara mektup yazmamızı istedi. Bu mektup, bizden size olacağı gibi, sizden bize olabilirdi. Aslında sizden mektup almayı çok isterdim. Günümüzde mektup yazmak kalmadı, artık e-mail, twitter ve diğer sosyal medya üzerinden yazılarımızı yazıyoruz. Ama ben sizin bugün de yaşasaydınız mektubu tercih edeceğinizi düşünüyorum.  Geçen gün seyrettiğim bir filmde öğretmene neden raporlarını yazarken bilgisayarı değil de daktilo kullanıldığı sorulduğunda cevabı  “harflerin sesi hoşuma gidiyor” oldu ve ben bu cevaba bayıldım. Sanki sizde böyle bir cevap verirdiniz.
Bu arada İstanbul’da yaşadığımı söylemedim galiba. İstanbul’da yaşayınca tabii ki Adalar’a sık sık gitme fırsatım oluyor ve ben Burgaz ada’ya gitmeye bayılıyorum.  Ada’da dolaşırken senin oralarda dolaştığını hissediyorum. İçerilerde gezerken bir uçurtmanın konuştuğunu ve “Ah ipim olmasaydı”dediğini duyar gibi oluyorum, sonra denize dönüp baktığımda dipte ne balığın olduğunu biraz hata ile de olsa söyleyebileceğimi sen den öğrendiğimi hatırlıyorum. Kahvenin önünden geçerken gözüme ilişen “Semaver”  ölümün soğuk yüzünü ve sessiz bir yağmur gibi ağlayan “Lüzumsuz Bir Adam”ı getiriyor gözümün önüne.  Ayrıca Ada’daki evin müze oldu. Ücretsiz olarak gezilebiliyor. Evine, eşyalarına sahip çıkılması bana göre çok güzel, çünkü ülkemizde bu bazen mümkün olmuyor. Neyse boş ver bunları senin çok hoşuna giden konular değil galiba?Türkiye’de hikâye denince akla gelen ilk isimlerden birisin biliyor musun?  Edebiyatla ilgili bütün atölyelerde hikâyelerin işleniyor. Öykülerinin çözümlemeleri yapılıyor. Geçen sene “Edebiyat ve Aşk”konulu bir atölyeye katıldım. Orada senin  “Peter Pan Sendromu”  ve homofobik özelliklerinden bahsedildi.  İçinde büyümeyen bir çocuk olması hoşuma gitti. Bastırılmış eşcinsellik konusuna gelince şimdi yaşasaydın senin popülerliğe bambaşka bir hava katardı. Şu an kendime inanamıyorum, bana sana mektup yazma fırsatı veriliyor ve ben saçma sapan cümleler kuruyorum. Desene en sevdiği yazara mektup bile yazamayan biri nasıl hikâye yazacak?  Aslında söylemek istediğim şey şu; kelimelerini, cümlelerini, bunlarla kurduğun dünyaları seviyorum. İyi ki bu Dünyadan geçmişsin, iyi ki yazmışsın ve iyi ki aynı ben seni tanımışım. Son olarak sana Tezer Özlü’nünsenin için yazdığı satırlarla veda etmek istiyorum.

Yeşiller, maviler, bulutlar, dağlararasındaki denizler senin öykülerinde anlatılan gibi güzel. Seni okurken doğayı bir başka seviyor insan. Büyük yazarlığın önünde saygı ile eğilirim.                                                                   

                                                                                            Ömür Bayramoğlu , Nisan 2015

Murathan Mungan “Harita Metod Defteri”

                                   

Murathan Mungan’ın Metis Yayınlarından çıkan son kitabı, 413 sayfalık “Harita Metod Defteri”, yaşamış olduğu olaylardan ve onların Mungan’da bıraktığı izlerden, anılardan kaleme aldığı 46 tane özyaşam hikayesinden oluşuyor.  

“Paranın Cinleri” adlı kitabından sonra  “hiçbir hayat tek bir kitaba sığmaz” ve “çocukluğumdan hatırladıklarım arasında hala anlatılması gereken önemli anlar” var diyerek başlamış  Murathan Mungan  “Harita Metod Defterine”.

“Niyet” başlığıyla kaleme aldığı önsözünde  “Benim yetişme çağlarımın öncesi ve sonrasında ortaokul ve lise yıllarının kavramlaşmış temel nesnelerinden biri, birkaç ortalı defter olmuştur. Bazı dersler için daha az, bazı dersler içinse daha çok ortalı defterler gerekirdi. Ömrünün yıllarla ölçülen süresi “kaç ortalı” olursa olsun, yaşamı boyunca kendine çizdiği yol haritasını izleyerek bıkmadan, usanmadan ders çalışan, elinden, kucağından defter, kitap, kalem eksik olmayan “bir çocuğun” anılarını yazdığı kitaba Harita Metod Defteri adını yakışacağını düşündüm” diyerek kitabın ismini koyma sebebini pek çoğumuzu geçmişe götürerek  anlatmış Mungan .

Kitabın malzemesi insanın kendi yaşamı olunca bunu tüm yalınlığıyla anlatmaya cesaret edip, geçmişi hatırlamaya ve bunu dramatik olmadan anlatıp, olayları yaşarken  gösterdiği  sabrı  yazarken de gösteren ve bunları okuyucuya samimi şekilde veren, 2015 Kasım ayında raflarda yerini alan kitap Mungan’ın “Umarım okunması, yaşanmasından daha güzel bir bir hayatın kitabı olmuştur.” dileğinin de gerçekleştiği  tam bir  anlatı kitabı.

                                                                                                                        

                                                                                                                   ÖmürBayramoğlu                                                       

SARI

Oh be! Keyif bende.  Şu ufaklığın ismini Aslan koyup,  beni de odanın başköşesine oturtan insanoğlu muhteşemsin.  Ormanda olsam çocuğuma Ahmet ismini verip, Ahmet’i de pelüş yapıp ağacın dalına oturtsam.  Aman boş ver. Sayelerinde ben bu güzel  rafta krallığımı sürdürüyorum.  Düşünüyorum,  ya bunun ismini fil taksalardı, ya da gergedan ama  var mı Aslan gibisi? Seviyorum bu veledi ama sabah erken kalkmasa, daha az ağlasa ve en önemlisi bezini başka odada değiştirseler daha çok sevebilirim. Bu Aslan da evin kralı. Tek farkımız bu kele yakın. Şöyle saçları uzasa, yele gibi atarak gezse,  sesi şöyle gür çıksa özellikle ağlarken, viyak viyak olmasa isminin daha çok hakkını verir,
Oda çok kalabalık değil, ortalarda fazla oyuncak yok. Bezden arabalar ve karşı rafta hepsi bir arada duran diğer oyuncaklar. Zekâ gelişimini destekleyen oyuncaklar çokmuş burada öyle duydum geçen gün annesi konuşurken. Birde şu sarı var. Bak yine sinirim bozuldu, o tarafa her baktığımda gülmemek için kendimi zor tutuyorum.  Şu karşı koltuğun üzerinde duran sarı tüylü, boynunda kırmızı kurdele olan ayı da mı zekâ gelişimi için acaba? Dur şuna bir laf atayım da biraz eğleneyim.
-Hey, Ayı ne haber, pişt sana diyorum sarı?
-Beni mi çağırdın Aslan kardeş?
-Evet, seni çağırdım Sarı da, kardeş neyin nesi?  Aslan’ım oğlum ben, senin kralın.
 -Merhaba, ne haber, nasılsın?
Yok ya komik bu. Tipi gibi aynı. Uzun süre bakamıyorum yüzüne. Özellikle o boynundaki kırmızı kurdelesine.
-Acıktım ben, koş mutfağa git bana şöyle güzel bir et tabağı yap getir.
-Ha ha ha. Aslan kardeş sen de amma şakacısın. Biz pelüş oyuncaklarınız, ben nasıl mutfağa gidip sana et tabağı getireyim?
Akılsız ya bu. Bir şaka yapayım dedim, ağız tadıyla şaka da yaptırmıyor. Cevaba bak sen. Pelüş oyuncakmışız. Sanki ben bilmiyorum. Dur şunun la biraz daha eğleneyim.
-Ne pelüş hayvanı oğlum. Aslanım ben, ormanların kralı. Aslan her yerde aslandır, kraldır, pelüş da olsa.  Acıkırım, acıkınca da çok sinirli olurum. Daha sinirli olunca da her şeyi yiyebilirim. Yıkarım buraları.
Aslında varlığından tuhaf şeyler hissettiğim, biraz da korktuğum biri var evde. O da Bayan Coco. Siyahlı, grili, beyazlı parlak tüyleri, masmavi gözleri olan, salına salına dolanan, kuyruğunu her salladığında kendimi tuhaf hissettiğim, miyavlağında kalbimin kıpır kıpır olduğu,  ama odanın kapısından sadece kafasını uzatıp içeri girmeye tenezzül bile etmeyen Coco.
-Ya tamam ama Aslan kardeş, şaka yapıyorsun biliyorum.
-Heyyyttt, Aslan kardeş diyor halen. Ben sana git bana et getir açıktım diyorum, yıktırma bana buraları. Seni yemek zorunda bırakma beni.
Biri geliyor odaya, Aman Allah’ım o kucağındaki  Coco’mu, yoksa,  şimdi de onu yere mi bırakıyor. Ben, ben şimdi ne yapacağım

                                                                                                                 Ömür,2015

Jan van Eyck “Arnolfini’nin Evlenmesi’

1434,82,2x 60 cm, yağlıboya, Londra Ulusal Galerisi

Ticari ilişkilerinden dolayı Flaman topraklarına giden İtalyan taciri Giovanni Amolfini ile Giovanna Cenami’nin evlenmelerini konu alan 1436 tarihli “Arnolfini’nin Evlenmesi” adlı tabloda sanatçı, Flaman Sanatındaki belgesel gerçekliği ve yoğun sembolizmi ortaya koymaktadır.

Burada günlük yaşamdan alınan bir kesitin, Flaman geleneğine uygun olarak tüm detaylarıyla yansıtıldığını, resmedilen nesnelerin gelişigüzel seçilmeyip, belli bir mesajı iletmek için grafik plandaki konumlarının büyük bir özenle belirlendiğini, objelerin ve renklerin sembolik değerler dikkate alınarak seçildiğini,ışığın etkilerinin önem kazandığını ve nesnelerin dokusal özelliklerinin özenli bir şekilde vurgulandığını görmekteyiz.

Mekan içi perspektifiyle resmedilen bir gelin odasında evlenen çift el ele tutuşarak bağlılık yemini eder vaziyette tasvir edilmişlerdir. Arnolfini sağ elini kaldırarak yemin ederken, karısı da elini karnının üzerine koymuştur. Resmi iki eşit parçaya bölen dikey eksen üzerinde birleşen çiftin elleri resmin odak noktasını oluşturmaktadır. Bu eksen üzerinde altta çiftin ayakları dibinde yer alan köpek, arka planda ayna ve gün ışığına rağmen mumu yanan metal avize, konumları ve sembolik değerleriyle yapıtın içeriğine ışık tutmaktadır.

Aynaya yansıyan görüntüden bu çiftin odada yalnız olmadığını anlıyoruz. Oda içinde çiftin karşısında duran iki figürün görüntüsü yansımıştır aynaya. Bunlardan biri nikahı kıyan şahıs, diğeri ise Jan van Eyck’ın kendisidir. Saatçı bu anın tanığı olmakta ve resmiyle de evlenme olayını ebedileştirmektedir. Aynı  zamanda ayna üzerine Latince olarak: “Johannes de Eyck fuit hic”(Jan van Eyck buradaydı) ibaresini  de yazarak bu durumu belgelemiştir. Ayna kuyumcu titizliğiyle işlenmiş olup, çerçevesi üzerindeki on madalyon içinde “İsa’nın Çektikleri” konulu sahneler yer almaktadır.

Renkler bilinçli bir şekilde Hıristiyan İkonografyasındaki  sembolik anlamlar dikkate alınarak kullanılmıştır.

Belirli bir kuruluş şemasına göre sembolik eşyalar yerleştirilmiştir.Bunlar ellerle aynı doğrultuda bulunan tavana asılı duran ve gündüz olmasına rağmen yanan bir mumun görüldüğü avize, tesbih ve süpürgeyle birlikte  Azize Margaret heykeli arasında yer alan yuvarlak dış bükey ayna ve eşlerin ayakların dibinde bulan köpektir.Özellikle bu tür köpeklerin sadakat sembolü olarak kadınlarla birlikte kullanıldığı görülmektedir. Ana niteliği evlilikte sadakat olan bu köpeğin, burada da aynı işleve sahip olduğu bellidir. Köpek ve çiftin birleşen elleriyle aynı doğrultuda yer alan avizenin metal olması ve üzerinde bir tek mumun yanması  nedeniyle, ruhu aydınlatan Tanrı ışığı gibi bir anlama işaret ettiği fark edilmektedir.  Küçük tahta Antakyalı  Azize Margaret heykelciği, doğum yapan kadınların koruyucusudur ayrıca  Meryem’in kadınların sevgisi üzerindeki hakimiyeti ve analık nitelikleriyle bir bütün teşkil ederek iffetli ve saf aşk kavramlarıyla birlikte Kutsal Aile olgusuna işaret etmektedir. Arnolfini yemin ederken, eşinin onun sürdüreceğini belirten bir hareketi yapmakta oluşu da bu anlamsal niteliklere uygundur.

Sanat tarihinin ünlü ve popüler yapıtları arasında önemli bir yeri olan bu tablo, Avrupa resim sanatının evlilik teması işleyen ilginç ve öncü örneklerinden biridir.