Şükran Aziz (1949–2019)
Ben-Sen-Onlar, 1993–1996, Ahşap üzerine folyo
kesim yazı, 25 plaka; her biri 33 x 33 cm, Fuat Yalın Koleksiyonu
Çiğdem Simavi hâmiliğinde ve ÜNLÜ & Co sponsorluğunda
düzenlenen ve Sergisi Deniz Artun’un küratörlüğünde gerçekleştirilen “Ben-Sen-Onlar: Sanatçı Kadınların Yüzyılı” sergisi yaklaşık 1850–1950 arasında Türkiye’de
yaşamış ve yaratmış sanatçı kadınların eserlerinden bir seçkiye yer veriyor.
Ben-Sen-Onlar, ismini Şükran Aziz’in sergideki bir eserinden
alıyor. Sergi, çoğunluğu “ben”leşememiş ve dolayısıyla sanat tarihi tarafından
kaydedilmemiş kadınları tek tek fark etmenin yanı sıra, kolektif bir “biz”in
oluşabilme koşullarını da araştırıyor. Aynı zamanda Meşher bu sergi ile,
Türkiye’den çağdaş sanatçı kadınları köklerini keşfetmeye davet ediyor.
Hale
Asaf (1905–1938),
Fırçalı
Natürmort, Duralit
üzerine yağlıboya,50,5
x 37,5 cm, Alpaslan
Aktuğ Koleksiyonu
Ben-Sen-Onlar bir isimden, gruptan, kurumdan diğerine
çekilmiş düz çizgilerin dışında kalan bütün kadınların ve eserlerin anıldığı ve
anlatıldığı bir “başka” zamana işaret ediyor. Böylece sergiyle, kadınlara
kendilerinin kahraman oldukları bir “yüzyıl” armağan ediliyor.
Ben-Sen-Onlar, sanatçı kadınlara atölyelerinin ve daha çok
da evlerinin dışında bir görünürlük kazandırmak üzere başlatılan bir araştırma.
Öte yandan, yaklaşık olarak belirlenen 1850–1950 yılları arasında yaşamış̧ ve
çalışmış̧ bütün kadınları bulmak ve listelemek kaygısı taşımıyor. Aksine, çok
daha fazlasını keşfetmeye davet ediyor.
Neşe Aybey (1930–2015)
Manolyalı
Kız, Kâğıt
üzerine guaş, 31
x 24 cm, Murat
Aybey Koleksiyonu
Ben-Sen-Onlar sergisinin hamiliğini üstlenen Çiğdem Simavi,
yola çıkış amacını şöyle ifade ediyor: “Her zaman kadın emeğine, gücüne, dayanışmasına
ve birleştiriciliğine inanan bir kadın oldum. Türkiye’nin sanatçı kadınlarını
tüm dünyaya anlatmak, tanıtmak ve çoğunu içine sıkıştıkları gölgelerden çekip
çıkararak gün ışığına kavuşturmak en büyük hayalimdi. Ülkemin kültürü ve
sanatına olan hayranlığımın temelindeki sessiz kahramanların her zaman kadınlar
olduğu bilinciyle, bu hayalimin peşinden gittim.”
Serginin
sponsorluğunu üstlenen ÜNLÜ & Co’nun yönetim kurulu üyesi Şebnem
Kalyoncuoğlu Ünlü de şunları söylüyor: “ÜNLÜ & Co olarak her zaman kadının
gücünü ön plana çıkaracak çalışmalar yürütüyoruz. Yirmi beşinci yılımızı
kutladığımız bu özel yılda da Türkiye’den sanatçı kadınlarının yüzyıllık
emeğini ortaya çıkaran böyle bir sergiye sponsor olmak bizler için gurur
verici. Ben-Sen-Onlar sergisi, sanat tarihinin gözden kaçırdığı ya da ihmal
ettiği sanatçı kadınların fark edilmesi ve görünür kılınması için önemli bir
kilometre taşı olacak.”
Yıldız Moran (1932–1995)
Yankı, 1952, Norah
Caussen ve Yıldız Moran’ın yansıması Londra,80 x
80 cm,Ed.
6+1 A.E,.Yıldız
Moran Arşivi
Küratör Deniz Artun, Ben-Sen-Onlar sergisinin kapsamını
belirlerken, Türkiye’de çağdaş sanatçı kadınların varlığının köksüz olduğunun
altını çiziyor. Ancak Ben-Sen-Onlar sergisi bu tarihi yazmak iddiasında değil.
Aksine yazılacak tarihin bir değil pek çok olduğunu hatırlıyor ve hatırlatıyor.
Sergi, her bir kadının hatta her bir eserin alternatif tarihler kurabileceği
“biz”e bir çağrı.
Ben-Sen-Onlar, Meşher binasının üç katına yayılıyor. Giriş
katı “Ben”, aynada kendi mütevazı varlıkları ile karşılaşan şöhretsiz kadınlara
odaklanıyor. Serginin farklı köşelerine yerleştirilen aynalar, tek bir kadının
birkaç yüzünü yakalamaya çalışıyor. Kadınların, tarihten kendi kendilerini
sildikleri, adlarının üzerini bile bile karaladıkları da oluyor. Dolayısıyla
ayna, bazen de, eskiz aşamasında terk edilmiş eserleri ya da kariyerleri bir
dev aynasına yansıtmaya ve onları “büyütmeye” yarıyor.
Birinci kat “Sen”, yumuşak ve birleştirici olan öteki ile
karşılaşmaları anlatıyor. Öncelikli “sen” olarak çocukları çağırıyor.
Portrelerin ve otoportrelerin çoğu, anne olmanın ya da olmamanın deneyimi ve
öznellik, aile olmanın tanımı ve şefkat, sanatçı olmanın gücü ve ölümsüzlük
hakkında düşünmek üzere davet ediliyor. Ayrıca “sen”, anneliğin idealindeki
kutsallık ile çıplaklığın ideasındaki tenselliği karşı karşıya yerleştiriyor.
Iraida Barry (1899–1980)
Yeşil Kadın, Alçı, 26 x 28 x 18 cm, Doğan
Paksoy Koleksiyonu
İkinci kat “Onlar”, kadınlara başkalarının gözünden bakıyor.
Çiçek, özellikle vazoda olduğunda, başkaları tarafından kadınlara yakıştırılan
sıfatları taşıyor: duygusal, kırılgan, amatör ruhlu, sıradan, domestik ve
dekoratif. Pek çok sanatçı kadın, kendisinden güvenli ve zarif olanı resmetmesi
beklendiği için, ancak vazoda çiçekler boyayarak resim yapabiliyor. Sergiye,
hiçbir öncelik gözetilmeden, neredeyse kendiliğinden saçılan çiçekler, şematik
aile ağacının, çizgisel bir sanat tarihinin de alternatifini temsil ediyor.
SANATÇILAR
Sergide Yer Alan Sanatçılar: Naile Akıncı, Nükhet Aksoy,
Maide Arel, Hale Asaf, Perran Berrünnisa Atamdemir, Jülide Atılmaz, Can Ayan,
Neşe Aybey, Şükran Aziz, Hatice Şahiye Barlas, Iraida Barry, Behice Nuri, Saime
Belir, Belkıs Mustafa, Lerzan Bengisu, Sabiha Bengütaş, Nimet Berdan, Aliye
Berger, Semiha Berksoy, Mevhibe Meziyet Beyat, Deniz Bilgin, Zerrin Bölükbaşı,
Zabelle C. Boyajian, Sabiha Bozcalı, Halet Çambel, Refia Edren Çiray, Nevin
Çokay, Hamiye Çolakoğlu, Gül Derman, Didar Tahsin, Şükriye Dikmen, Tiraje
Dikmen, Güzin Duran, Ayhan Dürrüoğlu, Afife Ecevit, Nazlı (Emin) Ecevit, Efruz
Cemil, Melahat Ekinci, Esma Ekiz, Emine Semiyye Hilmi, Selma Emiroğlu, Özden Akbaşoğlu
Ergökçen, Nebahat Erkekli, Mari Ertoran (Kaloyan), Semiha Es, Esma İbret Hanım,
Eren Eyüboğlu, Fatma Saime Cenap, Seniye Fenmen, Sühendan Fırat, Bilge
Friedlaender, Lina Gabuzzi, Filiz Özgüven Galatalı, Ruzin Gerçin, Mari
Gerekmezyan, Vildan Gizer, Nevide Gökaydın, Beyza Gönensay, Bedia Güleryüz,
Hatice Süleyman, Hayriye Nuri, Seta Hidiş, Sara Farhi Huntzinger, Selime
Işıtan, Mürşide İçmeli, Nasip İyem, Naciye İzbul, Sare İsmet Kabaağaçlı, İvon
Karsan, Gencay Kasapçı, Nevzat Kasman, Sevim Kent, Türkan Kıran, Sabahat Kırlı,
Füreya Koral, Hakkiye Koral, Emel Korutürk, Melike Abasıyanık Kurtiç, Müreccel
Küçükaksoy, Harika Lifij, Mihri Rasim (Müşfik), Yıldız Moran, Muhterem Ömer,
Muide Esad, Müfide Kadri, Nedime Ahmet, Nevin Edhem, Nimet Raif, Nüveyre Faik,
Maryam Özacul (Özcilyan), Necla Özbay Özdemir, Rahime Yusuf Ziyaeddin, Rana
Salih, Ruhiye, Safiye, Kristin Saleri, Mukaddes (Erol) Saran, Bedia Sarıkaya,
Leyla Gamsız Sarptürk, Melek Celal Sofu, Harika Söylemezoğlu, İvi Stangali,
Virginia Stolzenberg, Emel Şahinkaya, Maryam Şahinyan, Nasra Şimmeshindi,
Şükûfe İbrahim, Tâciser Salih Şâkir, Cahide Tamer, Leman Tantuğ, Zekavet Bayer
Taş, Frumet Tektaş, Celile Uğuraldım, Melahat Üren, Mary Adelaide Walker,
Fahrelnissa Zeid, Elisa Pante Zonaro
Meşher’in üç katında gerçekleşen sergide, 117 sanatçıdan 232
eser yer alıyor. Ben-Sen-Onlar: Sanatçı Kadınların Yüzyılı, 27 Mart 2022
tarihine kadar İstiklal Caddesi’ndeki Meşher’de izlenebilir.